كافئين شايد پرمصرف ترين و در دسترس ترين دارو در جهان باشد كه به طورطبيعی در برگ و دانه بسياري از گياهان مانند دانه های قهوه و برگ چای وجود دارد. بسياري از ورزشكاران براي افزايش عملكرد ورزشی از كافئين استفاده میك‌نند. اين ماده به عنوان یک محرك ملايم سيستم عصبي مركزی عمل میك‌ند. كافئين باعث افزايش هوشياری، توجه و توانايی های ذهنی افراد می شود.
كاركرد كافئين در بدن
كافئين به خوبي از معده و روده جذب مي شود و بعد از حدود 45 تا 60 دقيقه به حداكثر مقدار خود در خون مي رسد. اثر تحركيي كافئين روي مغز به خوبي شناخته شده است اما اثرات فيزيولوژیکی ديگري نيز دارد. با مصرف كافئين فشار خون، تعداد ضربان قلب و ميزان توليد اسيد معده افزايش ميابد. همچنين چربي ذخيره شده در اثر كافئين آزاد و به داخل خون منتشر مي شود.
اين تاثير مي تواند تا 12 ساعت ادامه يابد، اما بعد از چهار روز مصرف منظم كافئين، تحمل بدن نسبت به بسياري از اثرات آن افزايش پيدا ميك‌ند. تاثير كافئين در بدن موقتي است و بعد از پايان اثر آن ممكن است ورزشكاران احساس خستگي و بي حالي كنند.
كافئين و عملكرد ورزشي
با وجود تحقيقات قابل توجه در اين زمينه نقش كافئين به عنوان یک داروي افزايش دهنده عملكرد ورزشي هنوز مورد اختلاف نظر است و مكانيسم اصلي آن براي افزايش عملكرد استقامتي ورزشكاران هنوز به طوركامل شناخته نشده است، اما شواهد زيادي نيز وجود دارد كه كافئين داراي اثر كمك كنند هاي در فعاليت هاي بيشتر از 30 دقيقه با شدت متوسط مانند دويدن، دوچرخه سواري و شنا كردن دارد.
تست دارو
در اول سپتامبر 2001 كميته بين المللي المپ كي، كافئين را در شمار داروهاي ممنوعه رده بندي كرده است. اگرغلظت آن در ادرار بيش از 12 میکروگرم باش، دوپينگ تلقي م يشود. تقريباً 1000 ميلي گرم كافئين حدود 8 فنجان قهوه مورد نياز است تا از اين محدوده فراتر برويم.
توصيه هايي براي ورزشكاران
-1 از عوارض جانبي كافئين ميتوان از اختلالات دستگاه گوارش ، تحركي پذيري ، نگراني، ايجاد حالت عصبي، بي خوابي و كاهش تمركز نام برد. ورزشكاراني كه جزء افراد مضطرب، نگران و هيجان زده به شمار م يروند و قبل از مسابقه دچار تشويش هاي بي مورد مي شوند، بايد از مصرف كافئين به خصوص پيش از مسابقه پرهيز كنند.
-2 كافئين داراي خاصيت ادرارآوري است. پس بايد آب بيش تري بنوشيد.
-3 كافئين را حدود 3 تا 4 ساعت قبل از مسابقه مصرف كنيد.
-4 مصرف 4 3 ميلي گرم كافئين به ازاي هر يكلوگرم وزن بدن قبل از تمرين، ممكن است عملكرد استقامتي ورزشكاران را در رويدادهايي كه كيساعت يا بيش تر طول ميك‌شد افزايش دهد.
-5 حدود 4 3 روز قبل از مسابقه مصرف كافئين را قطع کنید يا كاهش دهيد. اين كار باعث كاهش تحمل كافئين مي شود و به حداكثر رساندن اثرات كافئين نزدیکی مسابقه را قطعي مي كند اما بايد مراقب علائم ناشي از ترك كافئين باشيد.
-6 اطمينان داشته باشيد كه بارها كافئين را در شرايط مختلف تمرين مصرف كرده ايد و با واكنش بدن خود نسبت به اين دارو آشنايي داريد. هرگز ماده جديدي را براي اولين بار قبل از مسابقه مصرف نكنيد.
-7 آماده قبول پيامدهاي ناشي از مصرف زياد كافئين و افزايش غلظت ادراري آن به مقدار بيش تر از حد مجاز باشيد و براي آن پيش بيني هاي لازم را انجام دهيد.
-8 افرادي با مشكلات مثانه )التهاب و عفونت مثانه(، بيماري هاي قلبي، افزايش فشار داخل چشم و يكست پستان بايد از مصرف كافئين جداً خودداري كنند.
دكتر مرتضي بهرامي نژاد
. دکتری پزشکی از دانشگاه تهران
. مدرس دانشگاه آزاد اسلامی
. مربی بدنساز تیم ملی تکواندو ، بوکس و جودو
درچهار دوره بازی های المپیک