دوچرخه سواري کوهستان نسبتا جوان تر از مواد ديگر دوچرخه سواري است.
اين رشته در دهه 1970 در آمريکا به عنوان يک “ورزش آرام” توسعه پيدا کرد و تا سال 1990 با برگزاري مسابقات قهرماني جهان به يک ورزش واقعا حرفه اي تبديل شد. در سال 1993 دوچرخه سواري کراس کانتري کوهستان به يک رشته المپيکي تبديل گشت و براي اولين بار در دو بخش مردان و زنان در برنامه بازي هاي 1996 آتلانتا قرار گرفت.
مسابقات با رکاب زني مردان در مسافت هاي بين 40 تا 50 کيلومتر (شش يا هفت دور) و زنان 30 تا 40 کيلومتر (پنج يا شش دور) از روي تپه ها و مسيرهاي کوهستاني و طبيعي برگزار شد.
دوچرخه های Bicycle Moto Cross) BMX)
BMX ماده جديدي در برنامه مسابقات دوچرخه سواري بازي هاي المپيک پکن است که در مسيري تقريبا 350 متري برگزار مي شود و دوچرخه سواران بايد حرکاتي مانند پرش، عبور از پيچ ها و ديگر موانع را انجام دهند.
اين ورزش از اواخر دهه 1960 از آمريکا شروع شد. در دهه 1970 BMX به ديگر قاره ها هم رفت. در سال 1981 کمیته بين المللي BMX تشکيل شد و اولين دوره مسابقات قهرماني جهان اين رشته در سال 1982 برگزار گرديد. BMX خيلي زود به عنوان يک ورزش منحصر به فرد موجوديت يافت اما به خاطر تشابه بيشتر به دوچرخه سواري نسبت به موتورسيکلت راني، از سال 1993 به طور کامل به اتحاديه بين المللي دوچرخه سواري (UCI) پيوست. در سال 2003 نيز کميته بين المللي المپيک تصميم گرفت BMX را در برنامه بازي هاي المپيک 2008 جاي دهد.
تاریخچه دوچرخه سواری کوهستان در ایران
تا انجائیکه اطلاعات به ما اجازه می دهد اولین دوچرخه کوهستان (با مارک مرسیه) را آقای بابک کیانپور در سال 1368 از فرانسه خریداری و وارد ایران نمود و فعالیتهای خود را در این زمینه آغاز نمود.
اما از بخت بد دزدی به منزل ایشان دستبرد و وسایل ورزشی از جمله دوچرخه ایشان را به سرقت برد.سال 1370 دومین دوچرخه کوهستانی با مارک MIYATA که توسط شخصی از ژاپن خریداری و وارد ایران گردیده بود توسط علیرضا ژاله خریداری گردید.
سومین دوچرخه کوهستان هم توسط آقای مجید ثقه الاسلامی در تابستان سال 70 با مارک NISIKI وارد ایران گردید.
از همان سال صعود به قله های مرتفع ایران تحت سرپرستی علیرضا ژاله و شرکت آقایان مجید ثقه الاسلامی و علی اکبر ژاله آغاز، که حاصل این تلاشها منجربه نخستین صعود به قله دماوند(جبهه جنوبی ) و برپائی دومین رکورد جهانی این رشته و همچنین صعود قله مرجیکش در منطقه تخت سلیمان گردید.
سال 1371 یک تیم 5 نفره متشکل از آقایان علیرضا شهاب ، علی اکبر ژاله ، حمید شالی پور و حمید ساروخانی به سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردید اولین صعود به قله سبلان را به انجام برسانند.که این صعود در 2 ماه بعد توسط آقای مجید ثقه الاسلامی تکرار گردید.
سال 1372 تیمی متشکل از 8 دوچرخه سوار و دو همراه به اسامی آقایان قربانعلی کلهر،مجیدثقه الاسلامی ،علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی ، حمید شالی پور،علی اکبر ژاله ، علیرضا شالی پور ،خسرو دائی و رسول نقوی تحت سرپرستی علیرضا ژاله موفق گردیدند قله علم کوه با ارتفاع 4850 متر را از مسیر حصارچال فتح و از مسیر سیاه سنگها به علم چال و سرچال مراجعت نمایند.
نخستین صعود به قله دماوند از طریق جبهه شمالی و برگشت از جبهه جنوبی دومین برنامه بزرگی بود که توسط آقایان :علیرضا ژاله ،علیرضا شهاب ، مجید علیمحمدی علی اکبر ژاله ،حمید شالی پور و امیر بهشتیان در همین سال به انجام رسید.
در سال 71 ضمن واردات دوچرخه بطور پراکنده ، چندین شرکت نیز اقدام به وارد کردن دوچرخه های کوهستان با مارکهای مختلف نمودند.
در سال 1372 یکدوره مسابقه کوهستان به همت آقای علیرضا ساروخانی و هیئت دوچرخه سواری با شرکت 85 نفر از شهرهای تهران و کرج و قزوین و کرمانشاه به مسافت 6/5 کیلومتر در شمال قزوین (جاده باراجین – پارک کوه میلدار ) برگزار که در آن علی اکبر کلانتری به مقام اول رسید این مسابقه سرآغاز مسابقات کوهستانی ایران گردید.
سال 1373 در پی انتصاب آقای مهندس حاج سید حسین هاشمی به سمت ریاست فدراسیون دوچرخه سواری جمهوری اسلامی ایران و با توجه به برگزاری بازیهای آسیایی (هیروشیما) 1994 و اهمیت آن ، نیروهای فدراسیون جهت تشکیل اردوهای آمادگی و تدارکاتی و انتخابی تیم ملی دوچرخه سواری (کورسی) بسیج شدند.
در تابستان همین سال فدراسیون کوهنوردی کمیته دوچرخه سواری کوهستانی به ریاست آقای امیرحسین صالحی جم تشکیل گردید و در شهریور همان سال مسئولین این کمیته با همت والای مجیدثقه الاسلامی اقدام به برگزاری یکدوره مسابقه دوچرخه سواری کوهستانی در سه رده سنی :جوانان و بزرگسالان و پیشکسوتان در دو رشته استقامت (کراس کانتری ) و مارپیچ (استالوم) نمودند.
این مسابقات در منطقه البرز مرکزی (دیزین )و با حضور 140 نفر از علاقه مندان این رشته برگزار گردید ، این مسابقه اولین نوع مسابقات دوچرخه های کوهستان در ایران بودکه برگزار کنندگان آن سعی داشتند به استانداردهای بین المللی خود را نزدیک نمایند.
در فصل پائیز هم فدراسیون کوهنوردی دومین مسابقه خود را در منطقه کویر ورامین (قصربهرام ) در رشته استقامت در 3 مرحله و در طی 2 روز برگزار نمود.
با توجه به اینکه تمامی فعالیتهای دوچرخه سواری کوهستانی مربوط به فدراسیون دوچرخه سواری جهانی UCI اداره می شد همچنین استقبال زیادی که از این رشته در جهان صورت پذیرفت ، در مسابقات جهانی رشته 100 کیلومتر تایم تریل حذف و مسابقه دوچرخه سواری کوهستان (استقامت)جایگزین آن گردید .
در پی این تصمیم مسابقه سراشیبی (دانهیل )هم در مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری بین المللی دارای جایگاه گردید و اولین دوره مسابقات دوچرخه سواری کوهستانی قهرمانی آسیا در ژاپن برگزار گردید.
فدراسیون دوچرخه سواری نیز پس از بازگشت تیم ملی از هیروشیما و فارغ شدن از مسابقات آسیایی اقدام به تشکیل کمیته دوچرخه سواری کوهستان کشور نمود و علیرضا ژاله را به سمت رئیس کمیته مذکور منصوب نمود.
متعاقب این انتصاب ،اعضا کمیته متشکل از آقایان :دکتر محسن محسنین ،دکتر مرتضی موسی خانی ،علی پور مهر ، علیرضا شهاب ، ایرج امیر آخوری توسط علیرضا ژاله به فدراسیون اعلام و از زمستان سال 1373 کار کمیته دوچرخه سواری کوهستان رسما آغاز گردید.